[Martyna321]

Witam !

Pierwsze wspólnoty żydowskie pojawiły się na ziemiach polskich już w XI wieku. W XVII wieku Polskę nazywano Paradisus Judaeorum, czyli Rajem Żydów. Nic dziwnego, że właśnie tu kultura żydowska rozwinęła się najbujniej - pisze Lucjan Strzyga.

Legenda o Golemie, którego miał stworzyć praski rabin Jehuda Löw Ben Bezazel, znany jako Maharal, pod koniec XVI w.

Praski Golem


Zgodnie z przekazem rabin zainspirowany wzmianką w Talmudzie Babilońskim ulepił z gliny wielką postać człowieka, którą następnie ożywił za pomocą tajemnych rytuałów i modlitw, na koniec - wypisał na jego czole słowo "Emet", co po hebrajsku oznacza "prawda".

* Talmud - jedna z podstawowych ksiąg judaizmu.

Ów Golem był jednak bytem niedoskonałym, niemym i bezmyślnym, gdyż nie stworzył go Bóg, lecz człowiek. Ostatecznie wpadł w szał i zaczął mordować tych, którzy powołali go do tak nędznej egzystencji. Maharal sprawił, że Golem stał się na powrót glinianym posągiem.
Szczątki Golema znajdują się jakoby na strychu synagogi w Pradze.



Pomnik rabina Jehudy Löwa ben Becalela w Pradze



Okazuje się jednak, że Czesi legendę o praskim Golemie zwyczajnie podkradli polskim chasydom.

* chasydyzm - ruch religijny lub pobożnościowy o charakterze mistycznym, powstały w łonie judaizmu.



Historia glinianego człowieka ma bowiem swoje źródło w Polsce, co tylko potwierdza, jak silnym ośrodkiem mistyki i kabalistyki była przez wieki żydowska Rzeczpospolita.

* kabalistyka - mistyczna filozofia religijna, usiłująca poprzez osobliwy wykład liter, słów i liczb pisma św. dotrzeć do jego „ukrytego” sensu i przeniknąć tajemnice Boga i bytu.



Po raz pierwszy wzmianka o Golemie z Polski pojawia się w 1674 r. w liście niemieckiego badacza żydowskich obyczajów Christopha Arnolda.
Pisał on o przypadku "udanego" ożywienia glinianego bałwana, którego dokonał rabin Eliasz, kabalista żyjący w XVI w. w Chełmie. Golem miał wykonywać polecenia swojego twórcy - rabin wykorzystywał go do posług domowych, jednak Golem z każdym dniem rósł i w końcu zaczął wzbudzać strach. W tej sytuacji rabin Eliasz postanowił go zniszczyć, czego dokonał na poddaszu chełmskiej synagogi - szczątki Golema pozostały tam, a klucz do poddasza zaginął.



Aż trudno uwierzyć, ale nie był to jedyny Golem na ziemiach Rzeczypospolitej.
Nad stworzeniem człowieka myślał też rabbi Gaon z Wilna, które było wówczas silnym ośrodkiem żydowskiej kabalistyki. Ów najwybitniejszy myśliciel wśród litewskich Żydów XVIII w. opowiada swojemu uczniowi Chajimowi z Wołoszyna o pokusie i próbach ożywienia Golema, jakie naszły go po lekturze tekstu mistycznego traktatu na temat stworzenia świata.
"Kiedy jednak byłem w trakcie tworzenia, nad moją głową przeszła jakaś postać, i przestałem go robić, gdyż powiedziałem sobie: prawdopodobnie z uwagi na mój młody wiek ktoś z nieba pragnie mi przeszkodzić" - można przeczytać w zapisach Chajima opublikowanych przezeń w 1819 r.

Ślad ostatniego polskiego Golema wiedzie do Drohiczyna na Polesiu. Legenda mówi, że miasteczko to stanowiło w XVIII w. centrum kabały. Wówczas to jeden z drohiczyńskich rabinów, wielki kabalista i mistyk, ulepił z gliny Golema. Gdy okolica znalazła się pod wpływem ruchu chasydów, oni przypisali sobie całą sławę.




Ów Golem okazał się zresztą bardzo przydatny: wykonywał prace zakazane żydom podczas szabasu, zimą rozpalał pod kuchnią i w piecach. Niestety, pewnego razu na skutek błędu w poleceniu spalił cały sztetl, siebie też, bowiem był powolny i nie zdążył uciec.



Powyższe historie o stworzeniu Golema świadczą o tym, że żydowskie życie religijne miało się w dawnej Polsce dobrze. Podobnie jak żydowska nauka. W Wilnie noszącym dumne miano Jerozolimy Północy, Wołożyniu i Mirze funkcjonowały akademie religijne, które stały się najważniejszymi ośrodkami studiów talmudycznych.

Golem - Poznań